Τα συμπληρώματα διατροφής όπως ακριβώς το λέει και η λέξη δημιουργήθηκαν για να συμπληρώσουν | καλύψουν διατροφικά κενά σε περιπτώσεις που κάποιος ενδεχομένως να μην τρέφεται σωστά ή να μην καταναλώνει κάποια θρεπτικά συστατικά σε επαρκείς ποσότητες.

Τα συμπληρώματα διατροφής έρχονται σε μορφή κάψουλας (μαλακής ή μη), ταμπλέτας, σε μορφή σκόνης αλλά και υγρά όπως το υδρολυμμένο κολλαγόνο.

Σε συμπλήρωμα διατροφής μπορούμε να βρούμε μεμονωμένες βιταμίνες όπως η d (χοληκαλσιφερόλη) και η βιταμίνη β12, η βιταμίνη β6 και η βιταμίνη κ αλλά και συνδυασμούς βιταμινών (όπως το σύμπλεγμα βιταμινών Β ή οι λιποδιαλυτές βιταμίνες A D E και K), μέταλλα, ιχνοστοιχεία και ορυκτά καθώς και πολυβιταμίνες με μεγάλο φάσμα και βιταμινών αλλά και απαραίτητων ιχνοστοιχείων.

Σε συμπλήρωμα διατροφής μπορούμε να βρούμε επιπλέον μεμονωμένα αμινοξέα όπως η L – καρνιτίνη, η λυσίνη και η αργινίνη αλλά και συνδυασμούς όπως τα βασικά αμινοξέα BCAA που περιλαμβάνουν τη λευκίνη, την ισολευκίνη και την βαλίνη.

Επιπλέον σε συμπλήρωμα διατροφής μπορούμε να βρούμε τα ωφέλιμα λιπαρά οξέα ω3 (DHA & EPA) καθώς και το σύμπλεγμα όλων των λιπαρών (ωμέγα 3, 6 & 9).

Τέλος σε συμπλήρωμα διατροφής μπορούμε να βρούμε εκχυλίσματα βοτάνων, φυτοχημικές ενώσεις και ισχυρά αντιοξειδωτικά στοιχεία.

Είναι όλα τα συμπληρώματα διατροφής ίδια;

Τα συμπληρώματα διατροφής ενδέχεται να είναι συνθετικά παρασκευασμένα ενώ σε πιο σπάνιες περιπτώσεις θα βρείτε φυσικά συμπληρώματα διατροφής, με τα θρεπτικά συστατικά να βρίσκονται στη φυσική τους μορφή, έχοντας υποστεί ελάχιστη επεξεργασία.

Τα φυσικά συμπληρώματα διατροφής σε πολλές περιπτώσεις υπερτερούν των συνθετικά παρασκευασμένων.

Έρευνες έδειξαν πως τα θρεπτικά συστατικά στη φυσική τους μορφή (food state) όπως τα συναντούμε στα τρόφιμα έχουν πολύ μεγαλύτερη απορροφητικότητα σε σχέση με τα συνθετικά παρασκευασμένα.

Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότερες φόρμουλες συμπληρωμάτων της Healthia είναι 100% φυσικές με συνδυασμούς υπερτροφών και βοτάνων, παρέχοντας τα θρεπτικά συστατικά στη φυσική τους μορφή.

Ένα παράδειγμα είναι η φυσική βιταμίνη C σε σχέση με το συνθετικά παρασκευασμένο ασκορβικό οξύ σε αναβράζοντα δισκία από σιρόπι καλαμποκιού.

Θα βρείτε συμπληρώματα με θρεπτικά συστατικά σε διάφορες δοσολογίες και αριθμό καψουλών (1).

Πρέπει να έχουν ωστόσο στο νου μας πως σε αρκετές περιπτώσεις το σώμα μας χρειάζεται μια μικρή ποσότητα κάποιου θρεπτικού συστατικού για να καλύψει τις ανάγκες του.

Ένα πράγμα που πρέπει να μας ενδιαφέρει όταν σκοπεύουμε να αγοράσουμε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής δεν είναι τα milligram που περιέχει αλλά η βιοδιαθεσιμότητα και ο βαθμός απορρόφησης.

Για παράδειγμα το συνθετικά παρακευασμένο ασκορβικό οξύ που πωλείται ως βιταμίνη C έχει απορροφητικότητα ~ 5 με 7%. Ένα αναβράζον δισκίο των 1000mg στην πραγματικότητα θα σας δώσει 50 εώς και 70mg.

Χαρακτηριστικό είναι πως μετά τη λήψη ενός τέτοιου σκευάσματος κατά την επίσκεψη στην τουαλέτα θα παρατηρήσουμε πολύ σκουρόχρωμα ούρα με έντονη μυρωδιά.

Κάθε συμπλήρωμα διατροφής υποχρεωτικά πρέπει να αναγράφει μια προτεινόμενη δοσολογία, καθώς επίσης να αναφέρονται τυχόν αντενδείξεις και παρενέργειες.

Πολλά από τα συμπληρώματα διατροφής σε υπερδοσολογία προκαλούν παρενέργειες και έχουν αρνητική επίδραση στην υγεία μας.

Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να λαμβάνουμε συμπληρώματα διατροφής χωρίς λόγω και αιτία. Πρέπει να θυμόμαστε πως τα συμπληρώματα έρχονται να «συμπληρώσουν» μια διατροφή και όχι να υποκαταστήσουν.

Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής ποικίλει από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα στη Γερμανία περίπου το 43% του γενικού ενήλικου πληθυσμού λαμβάνει περιστασιακά συμπληρώματα, στη Δανία το 59% ενώ στην Ιρλανδία το ποσοστό είναι 23%.

Κατά κανόνα οι γυναίκες λαμβάνουν περισσότερα συμπληρώματα σε σχέση με τους άντρες (2,3,4,5,6).

Πότε χρειάζεται να πάρουμε συμπλήρωμα διατροφής;

Το πεπτικό μας σύστημα είναι κατασκευασμένο για να καταναλώνει ολόκληρες και ανεπεξέργαστες τροφές όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά, και όχι χάπια και σκόνες.

Ανάγκη για λήψη συμπληρωμάτων διατροφής προκύπτει σε περιπτώσεις όπου δεν διατρεφόμαστε σωστά (δεν τρώμε φρούτα και λαχανικά), ή όταν έχουμε κάποια ασθένεια, λοίμωξη ή πάθηση.

Σε περίπτωση παθολογικών καταστάσεων συμπληρώματα διατροφής χρησιμοποιούνται παράλληλα με την ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή κατόπιν υπόδειξης του θεράποντα γιατρού.

Τα συμπληρώματα διατροφής δεν υποκαθιστούν φαρμακευτικές αγωγές και δεν προορίζονται για την αντιμετώπιση κάποιας πάθησης.

Λειτουργούν υποστηρικτικά, παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή και με σωστή διατροφή, κυρίως για να μην υπάρχουν διατροφικά κενά.

Επιπλέον συμπληρώματα διατροφής ενδεχομένως να χρειάζονται άτομα 3ης ηλικίας όπου το πεπτικό σύστημα συχνά υπολειτουργεί και υπάρχουν πεπτικές διαταραχές.

Άλλες περιπτώσεις είναι οι αθλητές, οι έγκυες γυναίκες, άτομα που έχουν έντονη καθημερινότητα με πολύ άγχος και στρες.

Εξειδικευμένα φυτικά συμπληρώματα διατροφή και φόρμουλες με εκχυλίσματα βοτάνων ενδέχεται να έχουν ευεργετική δράση για τη φυσική αντιμετώπιση σε περιπτώσεις όπως:

• – Χρόνια δυσκοιλιότητα ή τεμπέλικο έντερο

• – Καταπολέμηση της χρόνια φλεγμονής χαμηλού επιπέδου

• – Λοιμώξεις του ουροποιητικού και μυκητιάσεις από ζημομύκητες όπως ο καντίντα (candida albicans)

• – Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου

• – διαρροια που δεν υποχωρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα

• – σακχαρώδης διαβήτης και γενικά προβλήματα ρύθμισης του σαχάρου όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη

• – Προβλήματα στις αρθρώσεις όπως διαστρεμμα, αρθρίτιδα και δυσκαμψία

Όπως είπαμε και παραπάνω τα συμπληρώματα διατροφής δεν υποκαθιστούν μια ισορροπημένη διατροφή (1).

Μια δίαιτα που περιλαμβάνει αρκετά φρούτα, λαχανικά, ανεπεξέργαστα δημητριακά, αρκετή ποσότητα πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας και ωφέλιμα λιπαρά καλύπτει κατά κανόνα όλες τις ανάγκες ενός σύγχρονου ανθρώπου σε βιταμίνες μέταλλα, ιχνοστοιχεία και ορυκτά καθώς και μακροθρεπτικά συστατικά για ενέργεια.

Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες η γενικότερη σύσταση είναι να ακολουθήσει κάποιος μια ισορροπημένη διατροφή χωρίς ακρότητες και υπερβολές (7).

Με γνώμονα το παραπάνω η ομάδα της Healthia γράφει αναλυτικά άρθρα στο blog της σε εβδομαδιαία βάση, με τη μεγαλύτερη έμφαση να δίνεται στη σωστή διατροφή και στον ισορροπημένο τρόπο ζωή με κίνηση και άσκηση χωρίς ακρότητες.

Εκτός από τη σχετική αρθρογραφία που συνοδεύεται από επιστημονικές μελέτες και έρευνες η Healthia συστήνει όποιον σκέφτεται να προμηθευτεί κάποιο συμπλήρωμα διατροφής να συμβουλευτεί πρώτα το θεράποντα ιατρό του.

Εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας αποκλειστικά ο γιατρός σας γνωρίζει το ιατρικό ιστορικό και έχει την πλήρη κλινική εικόνα ώστε να δώσει τη σύμφωνη γνώμη του.

Εναλλακτικά καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε το φαρμακοποιό σας και κατόπιν να προμηθευτείτε το σκεύασμα που επιθυμείτε.

Πότε και για ποιους είναι απαραίτητα τα συμπλήρωμα διατροφής;

Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι απαραίτητα για όλους. Ωστόσο κάποιες ομάδες πληθυσμού πιθανόν να χρειάζεται κάποιο συμπλήρωμα.

Έγκυες γυναίκες θα πρέπει οπωσδήποτε να έχουν τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού τους πριν προμηθευτούν κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, καθώς κάθε εγκυμοσύνη είναι μοναδική και έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες.

Πολύ συχνά λόγω δύσκολης και αγχώδους καθημερινότητας, μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού τρέφεται πρόχειρα, πράγμα που μακροπρόθεσμα δημιουργεί διατροφικά κενά και ελλείψεις.

Μεγάλης έκτασης έρευνες σε Ευρωπαϊκές χώρες συνιστούν πως κατά μέσο όρο σε αρκετές περιπτώσεις η διατροφή δεν καλύπτει πλήρως τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά τον μέσο Ευρωπαίο (2,8).

Το EURRECA project βρήκε ανεπάρκεια πρόσληψης σε βιταμίνη C, βιταμίνη d, φολικό οξύ, ασβέστιο, το ιχνοστοιχείο σελήνιο και το ιώδιο (9).

Μια πρόσφατη σύγκριση σε εθνικά επίπεδα έδειξε μεγάλη ανησυχία σχετικά με την επαρκή πρόσληψη βιταμίνης d.

Παρατηρήθηκε ακόμη σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες χαμηλή πρόσληψη κάποιον μετάλλων και ορυκτών (2).

Για παράδειγμα σε έφηβες κοπέλες παρατηρήθηκαν χαμηλά επίπεδα σιδήρου στη Δανία, στη Γαλλία, την Πολωνία τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο (2)

Χαμηλά επίπεδα σιδήρου σε νεαρές κοπέλες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία αυξάνουν το ρίσκο γέννησης λιποβαρών νεογνών καθώς και υστέρηση στην ανάπτυξη του εγκεφάλου (10).

Τα επίπεδα φυλλικού οξέος είναι σημαντικός παράγοντας για όσες γυναίκες προσπαθούν να συλλάβουν. Συστήνεται η λήψη φολικού οξέος πριν τη σύλληψη αλλά και για 12 εβδομάδες μετά τη σύλληψη.

Ικανοποιητικά επίπεδα φυλλικού οξέως μειώνουν το ρίσκο γέννησης μωρών με δυσπλασίες στο νευρικό σωλήνα όπως η δισχιδής ράχη.

Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε πως το 50–70% των Ευρωπαίων παρουσιάζει έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D (2,11,12).

Η λήψη της βιταμίνης d γίνεται μέσω της διατροφής όταν καταναλώνουμε τρόφιμα που είναι πλούσια σε χοληκαλσιφερόλη. Δυστυχώς οι τροφές που είναι πλούσιες σε βιταμίνη d είναι σχετικά λίγες.

Η βιταμίνη D θεωρείται η βιταμίνη του ηλίου καθώς σχηματίζεται στην επιφάνεια του δέρματος μετά την έκθεσή μας στις ακτίνες του ήλιου για περισσότερο από 10 λεπτά χωρίς αντηλιακό.

Στις Βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες η έλλειψη βιταμίνης D είναι πολύ συχνή ενώ υπάρχει η σύσταση σε πολλές ομάδες πληθυσμού για λήψη συμπληρώματος. Τέτοιες χώρες είναι η Αγγλία, η Ιρλανδία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία.

Στην ηλιόλουστη Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι πολύ διαφορετικά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη παρατηρείται έλλειψη βιταμίνης D σχεδόν στο 70% του γενικού πληθυσμού.

Εάν υπάρχει ανεπάρκεια, συμπληρώματα που περιέχουν την συνιστώμενη ημερήσια δοσολογία των 800iu ΔΕΝ θα καλύψουν τα κενά. Επιπλέον είναι σημαντικό να γνωρίζει ο καταναλωτής τί ώρα και πως πρέπει να λαμβάνει συμπλήρωμα βιταμίνης D για να υπάρχει μέγιστη απορρόφηση.

Θα χρειαστεί λήψη σκευασμάτων όπως η D3 5000iu της Healthia για γρήγορη αποκατάσταση των επιπέδων στο αίμα.

Παρακάτω θα δείτε ενδεικτικά παραδείγματα από ομάδες πληθυσμού που ενδεχομένως χρειάζονται κάποιο συμπλήρωμα διατροφής.

• Άτομα άνω των 50 – Βιταμίνη D, βιταμινη β12, φολικό οξύ

Ευπαθείς ηλικιωμένοι ενδεχομένως να επωφεληθούν από κάποιο συμπλήρωμα πολυβιταμίνης.

• Γυναίκες σε παραγωγική ηλικία – Φολικό οξύ, βιταμίνη D, ενδεχομένως σίδηρο

• Παιδιά κάτω των 5 ετών – βιταμίνη A, βιταμίνη C, βιταμίνη D.

Παιδάκια που δεν έχουν δυσκολία με το φαγητό και τρώνε ποικιλία φαγητών ενδεχομένως δεν χρειάζονται.

• Θηλάζουσες γυναίκες – Βιταμίνη D

• Άτομα που δεν μπορούν να εκτεθούν στο ήλιο, άτομα που δε βγαίνουν συχνά από το σπίτι – Βιταμίνη D

• Vegans | αυστηρά χορτοφάγοι – βιταμίνη β12, βιταμίνη D2

Σε πόσο χρόνο λειτουργούν τα συμπληρώματα; Υπερδοσολογία και παρενέργειες

Σημειωτέων πως τα συμπληρώματα διατροφής δρουν σε βάθος χρόνου. Η λήψη μιας κάψουλας δεν πρόκειται να διορθώσει κάποιο κενό, ούτε επίσης θα σας κάνει να αισθανθείτε κάτι διαφορετικό.

Δεν έχουν όλα τα συμπληρώματα διατροφής ευεργετική δράση για όλους. Επίσης σε καμία περίπτωση μεγαλύτερη δοσολογία δε σημαίνει καλύτερο και πιο γρήγορο αποτέλεσμα.

Σε πολλές περιπτώσεις η υπερδοσολογία προκαλεί τοξίνωση ή ακόμη και δηλητηρίαση με κίνδυνο για την υγεία. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι οι πολυβιταμίνες σε δοσολογία μεγαλύτερη της προτεινόμενης μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε τοξίνωση (2).

Καλό θα ήταν οι καταναλωτές πάντοτε να ακολουθούν τις οδηγίες χρήσης που αναγράφονται στην εκάστοτε συσκευασία ώστε να λαμβάνουν τη δοσολογία που πρέπει.

Για τις έγκυες γυναίκες επί παραδείγματι τα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνη Α (retinol) συμπεριλαμβανομένου του μουρουνέλαιου μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην κύηση εάν υπάρξει υπερδοσολογία ή λήψη για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Έρευνες επισημαίνουν πως οι καπνιστές πρέπει να αποφεύγουν συμπληρώματα που περιέχουν μεγάλη ποσότητα Β-καροτίνης.

Το European Food Safety Authority (EFSA) εφιστά στην προσοχή να μην υπερβαίνεται η δόση β-carotene άνω των 15 mg/day, τόσο για το γενικό πληθυσμό όσο και για τους καπνιστές.

Πηγές:

• European Commission, Food supplements section
• 2. Mensink GB, Fletcher R, Gurinovic M, et al. (2012). Mapping low intake of micronutrients across Europe. British Journal of Nutrition 14:1-19.
• 3. Beitz R, Mensink GB, Rams S, et al. (2004). Vitamin- und Mineralstoffsupplementierung in Deutschland (Use of vitamin and mineral supplements in Germany). Bundesgesundheitsblatt Gesundheitsforschung Gesundheitsschutz 47:1057–1065.
• 4. Tetens I, Biltoft-Jensen A, Spagner C, et al. (2011). Intake of micronutrients among Danish adult users and non-users of dietary supplements. Food & Nutrition Research 55:7153.
• 5. Kiely M (2001). North/South Ireland Food Consumption Survey. Summary Report on Food and Nutrient Intakes, Anthropometry, Attitudinal Data & Physical Activity Patterns. Irish Universities Nutrition Alliance.
• 6. Rovira MA, Grau M, Castañer O, et al. (2013). Dietary supplement use and health-related behaviors in a Mediterranean population. Journal of Nutrition Education and Behavior 45(5):386-391.
• EUFIC Review (2009). Food-Based Dietary Guidelines in Europe.
• 8. Troesch B (2012). Dietary surveys indicate vitamin intakes below recommendations are common in representative Western countries. British Journal of Nutrition 108(4):692-8.
• EU project EURRECA website.
• 10. Radlowski EC & Johnson RW (2013). Perinatal iron deficiency and neurocognitive development. Frontiers in Human Neuroscience 7:585.
• Ovesen L, Andersen R & Jakobsen J (2003). Geographical differences in vitamin D status, with particular reference to European countries. Proceedings of the Nutrition Society 62(4):813-821.
• 12. Pérez-López FR, Brincat M, Erel CT, et al. (2012). EMAS position statement: Vitamin D and postmenopausal Health. Maturitas 71:83-88.