Ομοκυστεΐνη, υψηλά επίπεδα και κίνδυνος

Τι σημαίνουν τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης για την υγεία μας; 

Η ομοκυστεΐνη είναι ένα αμινοξύ που δημιουργείται κατά τη διάσπαση των πρωτεΐνών.

Τα αμινοξέα είναι χημικές ουσίες τα οποία αποτελούν δομικά συστατικά των πρωτεϊνών. Η βιταμίνη Β12 η Β6 και η Β9 (φυλλικό οξύ) συμβάλλουν στη διάσπαση της ομοκυστεΐνης για να δημιουργηθούν άλλα χημικά στοιχεία χρήσιμα για το σώμα μας.

Από την αλληλεπίδραση της ομοκυστεΐνης με τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β προκύπτουν τα αμινοξέα μεθειονίνη και κυστεΐνη.

Η μεθειονίνη αποτελεί δομικό συστατικό των πρωτεϊνών που έχει αντιοξειδωτική δράση ενώ η κυστεΐνη συμβάλλει στην επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνει τα επίπεδα της φλεγμονής.

Τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης ονομάζονται υπερομοκυστεϊναιμία και σχετίζονται με βλάβες στις αρτηρίες, στις φλέβες καθώς και με περιπτώσεις θρόμβωσης.

Η υψηλή ομοκυστεΐνη συχνά υποδηλώνει έλλειψη βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέως.  Τα φυσιολογικά επίπεδα ομοκυστεΐνης είναι κάτω από 15 μικρογραμμομόρια ανά λίτρο αίματος. Τα υψηλότερα επίπεδα χωρίζονται σε 3 κύριες κατηγορίες:

• Μέτρια: 15-30 mcmol/L
• Ενδιάμεση: 30-100 mcmol/L
• Υπερβολική: μεγαλύτερη από 100 mcmol/L

Συμπτώματα αυξημένης ομοκυστεΐνης  

Η υπερομοκυστεϊναιμία από μόνη της δεν δίνει συγκεκριμένα συμπτώματα σε ενήλικες, ωστόσο σε παιδιά υπάρχουν συμπτώματα τα οποία διαφέρουν από άτομο σε άτομο και είναι διακριτά.

Ο γιατρός ενδέχεται να ζητήσει να γίνουν εξειδικευμένες εξετάσεις εάν πιθανολογεί πως υπάρχουν συμπτώματα έλλειψης κάποιας βιταμίνης.

Συμπτώματα έλλειψης βιταμίνης Β12 είναι:

• Χλωμή όψη δέρματος
• Αδυναμία, και έλλειψη ενέργειας
• Κόπωση
• Μυρμηγκιάσματα στις παλάμες, στα χέρια στα πόδια και στις πατούσες.
• Ζαλάδα
• Έλκη στο στόμα
• Αλλαγές στη διάθεση

Τα συμπτώματα έλλειψης φολικού οξέως είναι σχετικά παρόμοια με αυτά την Β12 και περιλαμβάνουν:

• Εξάντληση
• Στοματικά έλκη
• Πρησμένη γλώσσα
• Αναπτυξιακές διαταραχές

Τα συμπτώματα αναιμίας που προκαλούνται από την έλλειψη βιταμινών είναι παρόμοια με αυτά της έλλειψης Β12. Ωστόσο προκύπτουν και κάποια άλλα όπως:

• Εξάντληση
• Μυϊκή αδυναμία και αστάθεια
• Χλωμό και υποκίτρινο χρώμα δέρματος
• Αλλαγές στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά
• Αίσθημα έλλειψης οξυγόνου και ζαλάδα
• Ανωμαλία στους καρδιακούς παλμούς
• Μούδιασμα και τσιμπήματα στα άκρα
• Σύγχυση και απώλεια μνήμης
• Απώλεια βάρους

Παράγοντες που ευθύνονται για υψηλή ομοκυστεΐνη  

Κανονικά η ομοκυστεΐνη διασπάται σε άλλες χημικές ουσίες ενώ μόλις ελάχιστες ποσότητες παραμένουν στο αίμα. Ορισμένες καταστάσεις ωστόσο παρεμβαίνουν στη διαδικασία διάσπασης οδηγώντας σε αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα.

Αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν στα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης. Εάν έχετε έλλειψη φολικού οξέως ή γενικότερα του συμπλέγματος βιταμινών Β ενδέχεται να εμφανίσετε υπερομοκυστεϊναιμία.

Άλλοι παράγοντες ρίσκου είναι:

• Χαμηλά επίπεδα θυρεοειδών  ορμονών
• Ψωρίαση
• Νεφρικές βλάβες
• Συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές
• Γονιδιακοί παράγοντες

Εάν η αιματολογική εξέταση δείξει αυξημένη ομοκυστεΐνη δε σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε κάποια ιατρική πάθηση. Υπάρχουν κάποια επιπλέον παράγοντες που επηρεάζουν την ομοκυστεΐνη. Αυτοί είναι:

• Γεράματα
• Το αντρικό φύλλο
• Υψηλή κατανάλωση αλκοόλ
• Υψηλή κατανάλωση καφέ
• Η δυσλιπιδαιμία
• Η υψηλή κρεατινίνη
• Η υπέρταση
• Κακή διατροφή χωρίς φρούτα και λαχανικά
• Κάπνισμα

Οι χορτοφάγοι είναι πιθανόν να έχουν αυξημένο κίνδυνο υπερομοκυστεϊναιμίας λόγω χαμηλών επιπέδων Β12 στο πλάσμα αίματος.

Επιπλοκές αυξημένης ομοκυστεΐνης  

Μια απλή εξέταση αίματος μπορεί να δείξει τα επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα. Εάν είναι αυξημένα, χωρίς θεραπεία υπάρχει αυξημένο ρίσκο εμφάνισης κάποιον προβλημάτων και επιπλοκών υγείας όπως:

• Οστεοπόρωση, μείωση οστικής μάζας
• Αθηροσκλήρωση, ή αύξηση εναπόθεσης λιπιδίων στα τοιχώματα των αρτηριών.
• Θρόμβωση καρδιάς ή εγκεφάλου
• Θρόμβοι αίματος
• Απόφραξη αρτηριών και αιμοφόρων αγγείων
• Έμφραγμα του μυοκαρδίου
• Στεφανιαία Νόσος
• Συγκοπή
• Γεροντική άνοια
• Νόσος Αλτσχάιμερ

Πως γίνεται η διάγνωση  

Η διάγνωση της υπερομοκυστεϊναιμίας γίνεται με ένα απλό αιματολογικό τεστ. Το συγκεκριμένο τεστ μπορεί να διαγνώσει εάν υπάρχει και έλλειψη κάποιας βιταμίνης ή την αιτία ύπαρξης κάποιου θρόμβου.

Τις περισσότερες φορές ο γιατρός σας θα σας ζητήσει να είστε νηστικοί για αρκετές ώρες πριν την εξέταση αίματος, καθώς επίσης θα σας απαγορέψει τη λήψη συμπληρωμάτων με βιταμίνες καθώς ενδέχεται να επηρεάσουν τα αποτελέσματα.

Εάν λαμβάνετε ωστόσο κάποια φαρμακευτική αγωγή καλό θα ήταν να ενημερώσετε πρώτα το θεράποντα γιατρό σας.

Τα αποτελέσματα ενός τέτοιου αιματολογικού τεστ βγαίνουν ως επί το πλείστον εντός 24 ωρών.

Αντιμετώπιση της υπερομοκυστεϊναιμίας με διατροφή  

Εάν έχετε διαγνωστεί με υπερομοκυστεϊναιμία ενδεχομένως να πρέπει να αλλάξετε τη διατροφή σας ώστε να μειώσετε τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης. Εάν έχετε έλλειψη κάποιας βιταμίνης καλό θα ήταν να αυξήσετε τη λήψη τροφών που είναι πλούσιες στο σύμπλεγμα Β και ειδικά στο φυλλικό οξύ. Τέτοια τρόφιμα είναι τα σκούρο-πράσινα φυλλώδη λαχανικά καθώς και τα όσπρια.

Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρία (AHA) η διατροφή για τη διατήρηση της ομοκυστεΐνης σε χαμηλά επίπεδα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής:

• 2-3 φρούτα εποχής καθημερινά
• 2 μερίδες λαχανικών πλούσια σε φυλλικό οξύ και Β6

Παραδείγματα φρούτων είναι:

• το πορτοκάλι, το γκρέιπφρουτ και το μανταρίνι
• οι φράουλες
• το αβοκάντο
• τα ακτινίδια
• το βερίκοκο και το ροδάκινο
• το καρπούζι και το πεπόνι
• τα δαμάσκηνα και τα μούρα
• κεράσια
• ο ανανάς.

Παραδείγματα λαχανικών είναι:

• το σπανάκι
• τα αντίδια
• το μαρούλι
• τα σπαράγγια
• τα σταυρανθή λαχανικά όπως μπρόκολο, κουνουπίδι, κέηλ, η λαχανίδα και το λάχανο
• ο μαϊντανός
• τα κρεμμύδια
• οι μπάμιες
• οι αγκινάρες
• το σέλινο και το σέλερι
• οι καυτερές πιπεριές (κόκκινες και πράσινες)
• τα κολοκυθάκια

Εναλλακτικά μπορείτε να λάβετε κάποιο αξιόπιστο συμπλήρωμα διατροφής όπως το B Complex της Healthia ή το Β12 1000mcg.

Επιπλέον παράγοντες που μειώνουν το ρίσκο εμφάνισης προβλημάτων υγείας

Συμπληρωματικά, για τη μείωση ρίσκου εμφάνισης καρδιακής νόσου, πέρα από τη λήψη κάποιου εξειδικευμένου συμπληρώματος διατροφής συστήνονται και τα εξής:

• Διακοπή καπνίσματος
• Μείωση κατανάλωσης αλατιού (κάτω από 2300mg νατρίου ημερησίως)
• Τακτική άσκηση, 3-5 φορές της εβδομάδα
• Διατήρηση της αρτηριακής πίεσης σε χαμηλά επίπεδα

Επαναληπτικό τεστ για τα επίπεδα ομοκυστεΐνης πρέπει να γίνεται κάθε 2 μήνες. Εάν παραμένουν υψηλά πιθανόν ο γιατρός σας να συνταγογραφήσει υψηλότερη δοσολογία βιταμινών.  Εάν ωστόσο η υψηλή ομοκυστεΐνη είναι αποτέλεσμα κάποιας άλλης αιτίας πέραν της έλλειψης βιταμινών, ο γιατρός σας θα σας κατευθύνει ανάλογα.

• Akhabue E, et al. (2014). New and emerging risk factors for coronary heart disease. DOI:
  dx.doi.org/10.1097/MAJ.0b013e31828aab45
• American Academy of Family Physicians. (2014). High homocysteine level: How it affects your blood vessels.
  familydoctor.org/high-homocysteine-level-how-it-affects-your-blood-vessels/
• American Association for Clinical Chemistry. (2014). Homocysteine.
  labtestsonline.org/understanding/analytes/homocysteine/tab/test/
• Mayo Clinic Staff. (2016). Vitamin deficiency anemia.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/vitamin-deficiency-anemia/symptoms-causes/syc-20355025
• Pizzorno J. (2014). Homocysteine: Friend or foe?
  ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4566450/
• University of Rochester Medical Center. (n.d.). Homocysteine.
  urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?ContentTypeID=167&ContentID=homocysteine
• Varga EA, et al. (2005). Homocysteine and MTHFR mutations. DOI:
  doi.org/10.1161/01.CIR.0000165142.37711.E7