Κόπωση, εξάντληση, υπνηλία. Αιτίες και αντιμετώπιση

Μόνιμη κούραση, υπνηλία, χαμηλά επίπεδα ενέργειας

Η εξάντληση είναι ένας όρος στην υγεία που τον χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το έντονο αίσθημα κούρασης, την έλλειψη δυνάμεων και αντοχών καθώς και τα χαμηλά επίπεδα ενέργειας.

Ο ορισμός «κόπωση / εξάντληση» αφορά μια κατάσταση όπου ακόμη και μετά από 8 ώρες ύπνου το βράδυ, κατά τη διάρκεια της ημέρας νυστάζουμε (υπνηλία), ξαφνικά χάνουμε τις δυνάμεις μας και αδυνατούμε να ολοκληρώσουμε κάποια εργασία ή δραστηριότητα που κάνουμε.

Αισθανόμαστε πως θέλουμε να διακόψουμε οτιδήποτε κάνουμε εκείνη τη στιγμή και να ξαπλώσουμε για να κοιμηθούμε.

Το αίσθημα της κόπωσης και εξάντλησης συνοδεύεται από ψυχολογικές επιπτώσεις και μεταβολές στη διάθεσή όπως:

• ανησυχία
• κακή διάθεση / κατάθλιψη
• απογοήτευση
• χαμηλή αυτοπεποίθηση
• θολούρα, ζαλάδα και αδυναμία συγκέντρωσης

Το αίσθημα εξάντλησης είναι διαφορετικό από την έλλειψη ύπνου ή την υπνηλία. Όταν είμαστε εξαντλημένοι δεν έχουμε ενέργεια και διάθεση για τίποτα. Το να είμαστε νυσταγμένοι μπορεί να είναι αποτέλεσμα εξάντλησης αλλά είναι διαφορετικό.  

Η εξάντληση είναι ένα κοινό σύμπτωμα για διάφορες παθολογικές καταστάσεις και έχει εύρος από ήπια έως πολύ σοβαρή. Εκτός από παθολογικές καταστάσεις η εξάντληση μπορεί να επέλθει ως αποτέλεσμα τρόπου ζωής, έλλειψη άσκησης και κακής διατροφής και διατροφικά κενά και ελλείψεις.  

Εάν η εξάντληση δεν υποχωρεί με ξεκούραση, αρκετό ύπνο και σωστή διατροφή, ή εάν υποπτεύεστε πως μπορεί να υπάρχει κάποιος παθολογικός λόγος ή ψυχολογικός παράγοντας καλό θα ήταν να επισκεφτείτε έναν γιατρό για εξετάσεις, διάγνωση των αιτιών και τον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης.  

Τι προκαλεί την εξάντληση; Ποιες είναι οι βασικές αιτίες; 

Υπάρχουν μια σειρά από πιθανές αιτίες που προκαλούν εξάντληση στον οργανισμό. Οι πιθανές αιτίες χωρίζονται σε 3 κατηγορίες.  

1. Τρόπος ζωής (lifestyle)
2. Παθολογικοί παράγοντες  
3. Ψυχολογικοί παράγοντες  

Ας ρίξουμε μια αναλυτική ματιά σε κάθε αιτίες και στις υποπεριπτώσεις.

Τρόπος ζωής (lifestyle) 

Οι καθημερινές δραστηριότητες, και ο τρόπος ζωής ενδέχεται να είναι πιθανή αιτία για να αισθάνεστε εξάντληση και κόπωση.

Εάν για παράδειγμα δεν τρώτε σωστά για κάποιο διάστημα, κοιμάστε λιγότερο από ότι συνήθως και εργάζεστε περισσότερο από το κανονικό, είναι λογικό να αισθάνεστε κουρασμένοι και εξαντλημένοι.  

Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι παράμετροι που μπορεί να προκαλούν κούραση και υπνηλία. Η έντονη κόπωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα μερικών από τα παρακάτω:  

• Υπερκόπωση από υπερβολική άσκηση  
• Έλλειψη άσκησης και δραστηριότητας (καθιστική ζωή ή εργασία)
• Έλλειψη ύπνου
• Παχυσαρκία, αύξηση βάρους  
• Περίοδοι μεγάλου στρες  
• Έλλειψη ενδιαφερόντων, όταν βαριόμαστε.  
• Πένθος  
• Λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων όπως αντικαταθλιπτικά και ηρεμιστικά  
• Κατάχρηση αλκοόλ σε τακτική βάση
• Χρήση ναρκωτικών ουσιών που προκαλούν υπερδιέγερση όπως η κοκαΐνη
• Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας καφεΐνη κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Η κακή διατροφή πτωχή σε θρεπτικά συστατικά που προκαλεί διατροφικά κενά και ελλείψεις.  

Παθολογικοί παράγοντες και θέματα υγείας  

Όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας ή ασθένεια το ανοσοποιητικό μας σύστημα εργάζεται σκληρά για να μπορέσει να καταπολεμήσει τη βλάβη ή τυχόν εισβολείς (λοιμώξεις, ιούς κλπ). Ο οργανισμός μας δαπανά τεράστια ποσά ενέργειας για όλη αυτή τη διαδικασία.

Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη ότι η εξάντληση είναι συχνά αποτέλεσμα πολλών ασθενειών ή προβλημάτων υγείας. Υπάρχουν μια σειρά από παράγοντες και θέματα υγείας που μπορεί να προκαλούν κόπωση και εξάντληση όπως:  

• Υποθυρεοειδισμός
• Υπερθυρεοειδισμός  
• Ορμονικά προβλήματα
• Αναιμία (έλλειψη σιδήρου)
• Διαταραχές ύπνου όπως υπνική αϋπνία  
• Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης  
• Αρθρίτιδα
• Ινομυαλγία
• Κόπωση στα επινεφρίδια
• Μολύνσεις και λοιμώξεις, κοινό κρυολόγημα και γρίπη  
• Ορμονικά προβλήματα όπως η νόσος του Addison  
• Διατροφικές διαταραχές όπως η ανορεξία  
• Αυτοάνοσα  νοσήματα  
• Καρδιακή ανεπάρκεια   
• Ενδοκαρδίτιδα (λοίμωξη ή φλεγμονή στην καρδιά)
• Καρκίνος  
• Διαβήτης 
• Προβλήματα στα νεφρά  
• Ηπατικά προβλήματα  
• Λοιμώξεις του αναπνευστικού
• Πνευμονία / πνευμονοπάθεια
• Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
• Εμφύσημα  

Ψυχολογικοί παράγοντες και καταστάσεις που επηρεάζουν

Διάφορες ψυχολογικές καταστάσεις και προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν κόπωση και εξάντληση. Παραδείγματα ψυχολογικών καταστάσεων που μπορεί να προκαλούν κόπωση είναι:

• το καθημερινό άγχος και στρες λόγω εργασίας ή υποχρεώσεων

• η κατάθλιψη, ήπια ή σοβαρή

• έντονη στεναχώρια από κάποιο σοβαρός γεγονός

• η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (συνήθως τους χειμερινούς μήνες)

• πένθος από απώλεια προσώπου.

Έλλειψη βιταμινών και θρεπτικών συστατικών που προκαλούν κόπωση και εξάντληση

Εκτός από παράγοντες που σχετίζονται με την καθημερινότητα, παθολογικά και ψυχολογικά αίτια, κόπωση και εξάντληση μπορεί να προκληθεί από διατροφικά κενά και ελλείψεις βιταμινών.

Συχνά σε περιόδους στρες και άγχους παράλληλα με έντονη καθημερινότητα, παραλείπουμε να τρώμε αρκετά ή τρώμε πρόχειρα (junk food). Συχνά το άγχος προκαλεί και πεπτικές διαταραχές όπως δυσπεψία, φούσκωμα, ευερέθιστο έντερο (σπαστική κολίτιδα), διάρροια ή έντονη δυσκοιλιότητα.

Πρέπει να σημειώσουμε πως σε ηλικίες άνω των 50 το πεπτικό μας σύστημα παράγει λιγότερα γαστρικά υγρά πράγμα που σημαίνει πως υπάρχει μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών όπως βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.     

Μερικά παραδείγματα όπου η έλλειψη θρεπτικών συστατικών προκαλεί κόπωση και εξάντληση είναι:

• Σίδηρος. Ο σίδηρος μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς του σώματος. Η έλλειψη σιδήρου προκαλεί αναιμία. Το πιο βασικό σύμπτωμα της αναιμίας είναι η εξάντληση, η κόπωση, η ατονία και τα χαμηλά επίπεδα ενέργειας.

• Βιταμίνη D3. Αποτελέσματα ερευνών έδειξαν πως συγκεντρώσεις βιταμίνης D κάτω από 20 ng/ml (ανεπάρκεια) όπως και μεταξύ 21–29 ng/ml (έλλειψη) είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα κόπωσης σε σχέση με άτομα που είχαν συγκέντρωση άνω του 30 ng/ml (κατώτερα φυσιολογικά επίπεδα.

• Βιταμίνη Β12. Είναι ιδιαίτερα συχνή η έλλειψη Β12 σε ηλικίες άνω των 50. Ένα από τα βασικά συμπτώματα έλλειψης Β12 είναι το έντονο αίσθημα κόπωσης και εξάντλησης.

• Κάλιο. Η ανεπάρκεια καλίου ενδέχεται να προκαλέσει μια σειρά από βλάβες και προβλήματα υγείας όπως υπέρταση, ναυτία και εμετό, κράμπες και σπασμούς, ταχυκαρδία και αρρυθμία. Από το πρώτα στάδια ωστόσο έλλειψης καλίου το πρώτο σύμπτωμα είναι το αίσθημα της κούρασης, της εξάντλησης και της μυϊκής αδυναμίας.  

• Συνένζυμο Q-10. Μια από τις βασικές ιδιότητες που έχει το συνένζυμο Q-10 συμβάλλει στην παραγωγή ενέργειας των κυττάρων του σώματος. Το σώμα μας παράγει από μόνο του CoQ10, ωστόσο η παραγωγή μειώνεται σταδιακά όσο μεγαλώνουμε. Χαμηλά επίπεδα CoQ-10 σχετίζονται με έντονη κόπωση, εξάντληση, χαμηλά επίπεδα ενέργειας, ενώ μακροχρόνια σχετίζεται με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες για εξάντληση και χαμηλά επίπεδα ενέργειας

Με γνώμονα όλα τα παραπάνω η Ελληνική εταιρία φυσικών συμπληρωμάτων διατροφής Healthia έχει δημιουργήσει μια σειρά σκευασμάτων και φυσικών πολυβιταμινών για αύξηση ενέργειας.

Εκτός από βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, μια σειρά από υπερτροφές, εκχυλίσματα βοτάνων και φυτοχημικά συστατικά όπως το guarana το siberian ginseng το μούρο acai berry και η moringa αποδεδειγμένα δίνουν ενέργεια και τονώνουν τον οργανισμό. 

Παραδείγματα τέτοιων σκευασμάτων μπορείτε να δείτε στο τέλος του άρθρου.

Ωστόσο τα συμπληρώματα διατροφής και τα βότανα θα καλύψουν διατροφικά κενά και τυχόν ελλείψεις. Σε περιπτώσεις παθολογικές και προβλήματα υγείας, έχουν μεν ευεργετική δράση αλλά δεν διορθώνουν το πρόβλημα.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τα εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής για ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ & ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. ακολουθώντας τον ενεργό σύνδεσμο.

Κόπωση και εξάντληση. Πότε πρέπει να επισκεφτείτε το γιατρό σας 

Καλό θα ήταν να προγραμματίσετε ένα ραντεβού με το γιατρό σας εάν αισθάνεστε κόπωση για μεγάλο χρονικό διάστημα και επίσης όταν:  

• έχετε χάσει βάρος πολύ απότομα
• παρατηρείτε μεταβολές στη γεύση  
• δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε το βράδυ  
• αισθάνεστε ανορεξία
• δεν μπορείτε να προσδιορίσετε κάποιον πιθανό λόγο και αιτία  
• έχετε τακτικά δέκατα (πυρετό) χωρίς λόγο  
• είστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε κρύες θερμοκρασίες  
• πιστεύετε πως έχετε κατάθλιψη  

Για την αντιμετώπιση της κόπωσης και εξάντλησης πρέπει να κάνετε αλλαγές στην καθημερινότητά σας όπως: να εξασφαλίσετε καλή ποιότητα ύπνου κάθε βράδυ, να προσπαθήσετε τα ελέγξτε το στρες και το άγχος, να τρώτε υγιεινά, να ελαττώσετε το junk food και τα γλυκά (ότι περιέχει λευκή ζάχαρη και αλεύρι), να μην καταναλώσετε καθόλου αλκοόλ, για τουλάχιστον 2 εβδομάδες.

Εάν τα συμπτώματα επιμένουν καλό θα ήταν να προγραμματίσετε μια επίσκεψη στο γιατρό σας.

Πότε τα πράγματα είναι επικίνδυνα και πρέπει άμεσα να πάτε στο νοσοκομείο

Πρέπει να έχουν υπόψιν μας πως η εξάντληση μπορεί να προέρχεται από κάποια σοβαρή βλάβη ή πρόβλημα υγείας. Σε κάθε μια από τις παρακάτω περιπτώσεις ή συμπτώματα καλό θα ήταν να πάτε απευθείας σε ένα κοντινό νοσοκομείο:  

• αιμορραγία από τον ορθό
• έντονος πόνος στο στήθος
• δυσκολία στην αναπνοή
• εμετός με αίμα  
• τρομερός πονοκέφαλος   
• τάση λιποθυμίας  
• αρρυθμίες  
• έντονος πόνος στην κοιλιά, στην πλάτη ή στην πυελική ζώνη  
• τάσεις αυτοκαταστροφής ή αυτοκτονίας  
• σκέψεις να προκαλέσετε κακό σε τρίτους  

Πως αντιμετωπίζεται ιατρικά η κόπωση;

Ο γιατρός σας θα προτείνει πιθανότατα κάποιο πλάνο θεραπείας ανάλογα με την αιτία που προκαλεί την κόπωση. Για να διαγνώσει τα αίτια θα σας κάνει μερικές ερωτήσεις όπως:  

1. η φύση της κόπωσης και της εξάντλησης, πως και από πότε ξεκίνησε. Πότε γίνεται πιο έντονο το αίσθημα και πότε υποχωρεί.
2. άλλα συμπτώματα που βιώνετε εκτός από την κόπωση  
3. ιατρικές και παθολογικές καταστάσεις  
4. τρόπος ζωής, περιβάλλον εργασίας, δραστηριότητες και πηγές στρες  
5. τυχόν φάρμακα που λαμβάνετε

Εάν ο γιατρός σας υποπτεύεται πως υπάρχει κάποια πιθανή πάθηση ή πρόβλημα υγείας που ενδεχομένως να προκαλεί κόπωση και εξάντληση θα σας ζητήσει να κάνετε επιπλέον εξετάσεις όπως αιματολογικές (γενική εξέταση αίματος) ή ούρων.  

Τι αλλαγές μπορείτε να κάνετε στην καθημερινότητά σας για να μειώσετε το αίσθημα κόπωσης;  

Μπορείτε να κάνετε μια σειρά από πράγματα συνδυαστικά για να αυξήσετε τα επίπεδα ενέργειας του οργανισμού και να μειώσετε αποτελεσματικά το αίσθημα της κόπωσης και εξάντλησης όπως:  

• πίνετε αρκετά υγρά (τουλάχιστον 8-10 ποτήρια την ημέρα)  
• ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά  
• κάντε γυμναστική σε τακτική βάση  
• μην καταναλώνετε βαριά γεύματα ή δύσπεπτες τροφές πριν τον ύπνο
• κοιμηθείτε αρκετά (7-8 ώρες κάθε βράδυ)  
• αποφύγετε στρεσογόνες καταστάσεις  
• αποφύγετε να κάνετε πολύ απαιτητικές εργασίες  
• αναθέστε δευτερεύουσες εργασίες και δουλειές σε κάποιο 3ο πρόσωπο εάν είναι εφικτό
• μην καταναλώνετε μεγάλες ποσότητες καφέ
• μην καταναλώνετε διεγερτικά χάπια (πχ καφεΐνης)
• κάντε δραστηριότητες που θα σας ξεκουράσουν και θα σας χαλαρώσουν όπως γιόγκα, διάβασμα, βόλτα στη φύση.   
• απέχετε από κατανάλωση αλκοόλ
• σταματήστε το κάπνισμα
• μην κάνετε ναρκωτικά  

Η αλλαγές στην καθημερινότητα, στις δραστηριότητες και στην ποιότητα διατροφή σας σε σύντονο χρονικό διάστημα συμβάλλουν στη μείωση του αισθήματος της κόπωσης και εξάντλησης.  

Σε καμία περίπτωση ωστόσο δε πρέπει να αμελήσετε το θέμα και να μην ασχοληθείτε. Εάν η κόπωση συνεχιστεί για παραπάνω από 3 μήνες ενδεχομένως να υποκρύπτει σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, πράγμα που ελλοχεύει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία ενώ επιδρά άμεσα στην ποιότητα ζωής και καθημερινότητας.  

Πηγές:

1. Always tired? 7 hidden causes for your fatigue. (2017) health.clevelandclinic.org/always-tired-7-hidden-causes-for-your-fatigue
2. Fatigue in older adults. (2016). nia.nih.gov/health/fatigue-older-adults
3. Mayo Clinic Staff. (2018). Fatigue. https://www.mayoclinic.org/symptoms/fatigue/basics/definition/sym-20050894
4. Healthline.com. Fatigue