Τι είναι η φεριτίνη και ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές

Το σώμα σας εξαρτάται από το σίδηρο στα ερυθρά αιμοσφαίρια για να μεταφέρει οξυγόνο σε όλα τα κύτταρα του. Ο σίδηρος είναι ένα απαραίτητο ιχνοστοιχείο για τον ανθρώπινο οργανισμό, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να τον λαμβάνουμε μέσω της διατροφής.

Χωρίς αρκετό σίδηρο, τα ερυθρά αιμοσφαίρια δεν θα μπορούν να παρέχουν αρκετό οξυγόνο στους ιστούς του σώματος. Ωστόσο, ο υπερβολικός σίδηρος δεν είναι καλό για το σώμα σας. Τόσο τα υψηλά όσο και τα χαμηλά επίπεδα σιδήρου μπορεί να υποδεικνύουν κάποιο σοβαρό υποκείμενο πρόβλημα.

Αν ο γιατρός σας υποψιαστεί πιθανή έλλειψη σιδήρου ή υπερφόρτωση σιδήρου, μπορεί να ζητήσει ένα τεστ φεριτίνης. Το συγκεκριμένο τεστ μετρά πόσος αποθηκευμένος σιδήρος υπάρχει στο σώμα σας, και μπορεί να παρέχει στον γιατρό μια συνολική εικόνα του συγκεκριμένου ιχνοστοιχείου.

Τι είναι η φεριτίνη;

Η φεριτίνη δεν είναι το ίδιο με τον σίδηρο στο σώμα σας. Αντίθετα, η φεριτίνη είναι μια πρωτεΐνη που αποθηκεύει τον σίδηρο, ελευθερώνοντάς τον όταν το σώμα σας το χρειάζεται. Η φεριτίνη συνήθως βρίσκεται μέσα στα κύτταρα του σώματός σας, με πολύ λίγη πραγματικά να κυκλοφορεί στο αίμα.

Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις φεριτίνης είναι συνήθως στα κύτταρα του ήπατος και του ανοσοποιητικού συστήματος. Η φεριτίνη αποθηκεύεται στα κύτταρα του σώματος μέχρι να χρειαστεί να παραχθούν νέα ερυθρά αιμοσφαίρια. Το σώμα θα στείλει σήμα στα κύτταρα να απελευθερώσουν φεριτίνη. Η φεριτίνη στη συνέχεια συνδέεται με μια άλλη ουσία που ονομάζεται τρανσφερρίνη.

Η τρανσφερρίνη είναι μια πρωτεΐνη που συνδυάζεται με τη φεριτίνη για να μεταφέρει το σίδηρο εκεί όπου παράγονται τα νέα ερυθρά αιμοσφαίρια. Φανταστείτε την τρανσφερρίνη ως ένα αφιερωμένο όχημα που μεταφέρει αποκλειστικά σίδηρο μέσα στο σώμα σας.

Ενώ είναι σημαντικό για ένα άτομο να έχει φυσιολογικά επίπεδα σιδήρου, είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει αρκετός αποθηκευμένος σίδηρος. Εάν ένα άτομο δεν έχει αρκετή φεριτίνη, τα αποθέματα σιδήρου μπορεί να εξαντληθούν σύντομα.

Σκοπός του τεστ φεριτίνης

Γνωρίζοντας εάν έχετε υπερβολικά πολύ φεριτίνη στο αίμα σας ή υπερβολικά λίγο μπορεί να παρέχει στον γιατρό σας στοιχεία για τα συνολικά επίπεδα σιδήρου σας. Όσο περισσότερο φεριτίνη υπάρχει στο αίμα σας, τόσο περισσότερο αποθηκευμένο σίδηρο έχετε.

Χαμηλά επίπεδα φεριτίνης

Ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει ένα τεστ φεριτίνης εάν έχετε ορισμένα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• ανεξήγητη κόπωση
• ζαλάδα
• χρόνια πονοκεφάλους
• ανεξήγητη αδυναμία
• βουλωμένα αυτιά
• ερεθισμός
• πόνοι στα πόδια
• αναπνευστική δυσκολία

Υψηλά επίπεδα φεριτίνης

Μπορεί επίσης να έχετε πολύ υψηλά επίπεδα φεριτίνης, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν επίσης ανεπιθύμητα συμπτώματα. Τέτοια είναι: 

• πόνο στην κοιλιά
• ταχυπαλμία ή πόνο στο στήθος
• ανεξήγητη αδυναμία
• πόνο στις αρθρώσεις
• ανεξήγητη κόπωση

Τα επίπεδα φεριτίνης μπορεί επίσης να αυξηθούν λόγω βλάβης στα όργανά σας, όπως το ήπαρ και το σπλήνα.

Το τεστ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της συνολικής υγείας σας, ειδικά αν έχετε μια σχετική πάθηση που προκαλεί υπερβολική ή ανεπαρκή ποσότητα σιδήρου στο αίμα σας.

Πώς πραγματοποιείται το τεστ φεριτίνης;

Το τεστ φεριτίνης γίνεται με μια απλή αιμοληψία.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να μην έχετε φάει κάτι για τουλάχιστον 12 ώρες πριν τη λήψη του αίματός σας. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύνδεσμο Κλινικής Χημείας (AACC), το τεστ είναι πιο ακριβές όταν πραγματοποιείται το πρωί μετά από αρκετό χρόνο αποχής από το φαγητό.

Η αιμοληψία γίνεται σε μικροβιολογικό εργαστήριο και το δείγμα αυτό στέλνεται για ανάλυση.

Δεν χρειάζεται να λάβετε κανένα ειδικό μέτρο πριν από τη λήψη αίματος.

Κατανόηση των αποτελεσμάτων του τεστ φεριτίνης

Τα αποτελέσματα του τεστ φεριτίνης σας αξιολογούνται πρώτα για να διαπιστωθεί αν τα επίπεδά είναι εντός των φυσιολογικών ορίων. Τα τυπικά εύρη είναι:

• Για τους άνδρες: 12-300 ng/mL (νανογραμμάρια ανά χιολστόλιτρο αίματος)
• Για τις γυναίκες: 12-150 ng/mL

 Σημειώστε ότι δεν έχουν όλα τα εργαστήρια τα ίδια όρια για τα αποτελέσματα του τεστ φεριτίνης. Αυτά είναι τυπικά όρια και διαφορετικά εργαστήρια μπορεί να έχουν διαφορετικές τιμές. Σε κάθε περίπτωση ρωτήστε τον γιατρό σας για το φυσιολογικό εύρος του συγκεκριμένου εργαστηρίου για να καθορίσετε εάν τα επίπεδα φεριτίνης σας είναι φυσιολογικά, υψηλά ή χαμηλά.

Αιτίες χαμηλών επιπέδων φεριτίνης

Ένα χαμηλότερο από το φυσιολογικό επίπεδο φεριτίνης μπορεί να υποδεικνύει ότι έχετε έλλειψη σιδήρου, που μπορεί να συμβεί όταν δεν καταναλώνετε αρκετό σίδηρο καθημερινά στην διατροφή σας.

Μια άλλη κατάσταση που επηρεάζει τα επίπεδα σιδήρου είναι η αναιμία, όταν δεν έχετε αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια ώστε να μεταφερθεί ο σίδηρος στους ιστούς.

Πρόσθετες καταστάσεις περιλαμβάνουν:

• υπερβολική εμμηνόρροια
• πεπτικές διαταραχές που επηρεάζουν την εντερική απορρόφηση σιδήρου
• εσωτερική αιμορραγία

Το να γνωρίζετε εάν τα επίπεδα φεριτίνης σας είναι χαμηλά ή φυσιολογικά μπορεί να βοηθήσει το γιατρό σας να προσδιορίσει καλύτερα τον λόγο.

Για παράδειγμα, ένα άτομο με αναιμία θα έχει χαμηλά επίπεδα σιδήρου στο αίμα και χαμηλά επίπεδα φεριτίνης κατ επέκταση.

Ωστόσο, ένα άτομο με χρόνια νόσο μπορεί να έχει χαμηλά επίπεδα σιδήρου στο αίμα, αλλά φυσιολογικά ή υψηλά επίπεδα φεριτίνης.

Αιτίες υψηλών επιπέδων φεριτίνη

Τα πολύ υψηλά επίπεδα φεριτίνης μπορεί να υποδεικνύουν επίσης συγκεκριμένες καταστάσεις. Ένα παράδειγμα είναι η αιμοχρωμάτωση, όπου το σώμα σας απορροφά υπερβολικά πολύ σίδηρο.

Άλλες καταστάσεις που προκαλούν υψηλά επίπεδα σιδήρου περιλαμβάνουν:

• ρευματοειδή αρθρίτιδα
• υπερθυρεοειδισμός
• νόσος του Still των ενηλίκων
• διαβήτη τύπου 2
• λευχαιμία
• λεμφώμα Hodgkin
• δηλητηρίαση από σίδηρο
• συχνές μεταγγίσεις αίματος
• νόσος του ήπατος, όπως η χρόνια ηπατίτιδα C
• σύνδρομο ανήσυχων ποδιών

Οι τιμές της φεριτίνης αντιδρούν σε καταστάσεις οξείας φάσης. Αυτό σημαίνει ότι όταν το σώμα βιώνει φλεγμονή, τα επίπεδα του φεριτίνη θα αυξηθούν. Γι’ αυτό τα επίπεδα φεριτίνης μπορούν να είναι υψηλά σε άτομα που έχουν νόσο του ήπατος ή τύπους καρκίνου, όπως το λεμφώμα Hodgkin.

Για παράδειγμα, τα κύτταρα του ήπατος έχουν αποθηκευμένη φεριτίνη. Όταν το ήπαρ ενός ατόμου έχει υποστεί βλάβη, η φεριτίνη που βρίσκεται μέσα στα κύτταρα αρχίζει να διαρρέει. Ένας γιατρός θα περίμενε υψηλότερα από το φυσιολογικό επίπεδα φεριτίνης σε άτομα με παρόμοιες φλεγμονώδεις καταστάσεις.

Οι πιο συνήθεις αιτίες αυξημένων επιπέδων φεριτίνης είναι η παχυσαρκία, η χρόνια φλεγμονή και η καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ. Οι πιο συνήθεις αιτίες γενετικά σχετιζόμενων αυξημένων επιπέδων φεριτίνης είναι η κατάσταση της αιμοχρωμάτωσης.

Εάν τα αποτελέσματα του τεστ φεριτίνης σας είναι υψηλά, ο γιατρός σας θα πιθανότατα ζητήσει άλλα τεστ που μπορούν να παρέχουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα επίπεδα σιδήρου στο σώμα σας. Αυτά τα τεστ περιλαμβάνουν:

• τεστ σιδήρου, το οποίο μετρά την ποσότητα σιδήρου που κυκλοφορεί στο σώμα σας
• τεστ συνολικής ικανότητας σύνδεσης σιδήρου (TIBC), το οποίο μετρά την ποσότητα της τρανσφερρίνης στο σώμα σας

Πως μπορεί να ανέβουν τα επίπεδα φεριτίνης;

Ο καλύτερος τρόπος για την αύξηση της φερριτίνης είναι μέσω της διατροφής. Θα πρέπει να καταναλώνετε τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο. Οι μορφές σιδήρου είναι δύο:

• ο αιμικός σίδηρος, που υπάρχει στις τροφές ζωικής προέλευσης
• ο μη αιμικός σίδηρος, που υπάρχει στις τροφές φυτικής προέλευσης

Το σώμα απορροφά αποτελεσματικότερα τον αιμικό σίδηρο. Ωστόσο υπάρχουν πολλές  φυτικές πηγές οι οποίες είναι πλούσιες σε σίδηρο. 

Η βιταμίνη C συμβάλλει αποδεδειγμένα στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου από τον οργανισμό, πράγμα που ισχύει τόσο για τον αιμικό όσο και για τον μη αιμικό σίδηρο.

Έτσι, όταν καταναλώνετε κάποια τροφή με σίδηρο ή λαμβάνετε το συμπλήρωμά σας, συνδυάστε παράλληλα την πρόσληψη κάποιας πηγής βιταμίνης C.

Τρόφιμα ζωικής προέλευσης που είναι πλούσια σε αιμικό σίδηρο είναι:

• μοσχαρίσιο κρέας
• συκώτι μοσχαρίσιο
• ψάρια και θαλασσινά
• έντερα πουλερικών
• πουλερικά

Τρόφιμα φυτικής προέλευσης που είναι πλούσια σε μη αιμικό σίδηρο είναι:

• σπανάκι
• μπρόκολο
• λαχανίδα
• κέιλ
• φασόλια
• φακές
• αποξηραμένα φρούτα
• δαμάσκηνα
• σταφίδες
• ξηροί καρποί και σπόροι

Τι μειώνει την απορρόφηση σιδήρου;

Θα πρέπει να αποφύγετε την παράλληλη κατανάλωση καφέ, τσάι, όπως και πηγών ασβεστίου (τυριά, γαλακτοκομικά) καθώς αυτά μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου από τον οργανισμό. Καλό θα ήταν να τα καταναλώσετε αυτά τα τρόφιμα με διαφορά τουλάχιστον 2 ωρών.